Aardgasvrij in 2040 niet haalbaar na warmtenet-debacle, stad gaat vol voor warmtepompen

Het volledig aardgasvrij maken van Amsterdamse woningen voor 2040 is met het huidige tempo niet meer haalbaar. Daarmee staat een belangrijke ambitie van de huidige coalitie in de gemeenteraad en het college op de tocht. Oorzaak: de aanleg van warmtenetten is volledig vastgelopen nadat marktpartijen zich vorig jaar terugtrokken. Wethouder Zita Pels (Duurzaamheid) wijzigt nu haar koers en zet vol in op warmtepompen. "We nemen verantwoordelijkheid. Alle CO2-reductie die we nu realiseren telt." Het is voor de coalitie en het college een voorlopig slotstuk van het hoofdpijndossier warmtenetten. Onverwachts komt het niet, maar pijnlijk is het wel. De stad wil vooroplopen in de energietransitie, maar het ambitieuze doel wordt ingehaald door de realiteit.  Even terug naar waar dit allemaal begon. Amsterdam wil van het gas af en besloot in 2020 om al in 2040 aardgasvrij te zijn: dat is 10 jaar eerder dan de rest van Nederland. Grote slagen moesten worden gehaald door veel buurten over te laten gaan op warmtenetten. Alleen besloot vorig jaar juli Vattenfall te stoppen met het aanleggen van warmtenetten in bestaande wijken. Het energiebedrijf wees de 'verslechterende marktomstandigheden' aan als de reden, daardoor zouden klanten in bestaande woningen geen 'aantrekkelijke tarieven' kunnen worden aangeboden.  Pels komt nu ook tot de conclusie dat door de problemen rondom de aanleg van warmtenetten de warmtetransitie stokt, schrijft ze in een brief aan de raad. "Het draagvlak voor collectieve warmtenetten is afgenomen omdat bewoners meer gaan betalen dan ze voor gas deden." De wethouder blijft bij het achterliggende doel van de warmtetransitie: de CO2-uitstoot in de stad verminderen. In een brief aan de raad kondigt ze haar nieuwe koers uit. Warmtepompen Zo gaat de stad op korte termijn (drie tot vijf jaar) de inzet op warmtepompen (hybride en elektrisch) vergroten. Ook moeten Amsterdammers minder energie gaan gebruiken door bijvoorbeeld beter te isoleren. Op de middellange termijn wil het college een publiek warmtenet oprichten en warmtenetten aanleggen in buurten waar het wel betaalbaar is. Welke buurten dat gaan worden, is nog onduidelijk. De warmtepompen moeten uiteindelijk in zo'n 110.000 woningen in de stad komen. Deze woningen waren ook al in de warmtevisie 2020 aangewezen om over te gaan op een warmtepomp in plaats van het warmtenet, maar Pels zegt daar nu 'actief' mee aan de slag te gaan. Ook wordt er gekeken of buurten die eerder aangesloten zouden worden op het warmtenet toch ook beter een warmtepomp kunnen krijgen. Als dat zo is, zullen er meer dan die 110.000 woningen overgaan op een warmtepomp. De wethouder erkent dat het wel of niet kiezen voor een warmtepomp, en ook of een bewoner een hybride of elektrische kiest, een 'individuele keuze' is. Het collectief overgaan op een andere warmtebron dan gas is dus grotendeels van de baan nu de komst van warmtenetten twijfelachtig is. De gemeente kan nu alleen nog maar 'aanjagen' en 'ondersteunen', zegt Pels. Publiek warmtenet Waar eerder de markt een eventueel warmtenet zou aanleggen, zet het college niet - ondanks allerlei onzekerheden - in op een publiek warmtenet. Om die publieke warmtenetten van de grond te krijgen, moet de Tweede Kamer geld vrijmaken voor de aanleg, maar ook voor de betaalbaarheid voor gebruikers van een eventueel warmtenet. Al dat geld van de landelijke overheid is er nog niet. "Als het Rijk de betaalbaarheid niet structureel verbetert, dan moeten wij als ons als gemeente beraden", schrijft Pels.  Dat de betaalbaarheid van de warmtenetten voor Amsterdammers een groot probleem is, bleek vorig jaar toen duizenden huishoudens opeens honderden euro's meer moesten betalen per jaar. De gemeente besloot uiteindelijk dit te vergoeden en reserveerde daarvoor vier miljoen euro. Een eventueel publiek warmtenet wordt niet eerder dan in 2026 opgericht. "We moeten nog veel stappen doorlopen en zitten nu in de verkenningsfase", aldus de wethouder. De ambitie om een klimaat neutrale stad in 2050 te hebben blijft voor het college staan. "Maar het volledig aardgasvrij maken van woningen in 2040 blijkt in het huidige tempo van realisatie niet haalbaar", erkent Pels. "De versnellende klimaatcrisis vraagt van ons om op korte termijn zoveel mogelijk CO2 te besparen. Daarop leggen we de focus, ook wanneer dat betekent dat we niet in alle gevallen meteen volledig aardgasvrij kunnen realiseren. Alle CO2-reductie die we nu realiseren telt."