Daklozen lopen vast in het zorgsysteem: "Je wordt van het kastje naar de muur gestuurd"

Het aantal dak- en thuislozen in Amsterdam is volgens de Regenboog Groep de afgelopen jaren toegenomen tot 17.000. En die daklozen lopen steeds vaker vast in het Nederlandse zorgsysteem. Dat merkt ook Steffie Jansen, straatarts en medisch manager van Stichting Kruispost. "Leer artsen dat deze doelgroep er ook is en recht heeft op zorg."  Bram Jacobs leeft op straat. Na omzwervingen door het hele land komt Jacobs afgelopen november naar Amsterdam. De Limburger is door oplichting dakloos geworden. En zonder vast verblijfsadres heeft hij ook geen verzekering meer. "Die kan ik ook niet betalen van de 66 euro; de verzekering kost 135 euro", vertelt Jacobs. Met zijn hond Jutta, die hij uit het asiel heeft gehaald, loopt hij rond op straat en slaapt hij in de struiken, zelfs als het vriest. Twee jaar geleden raakte Jacobs gewond aan zijn been. Omdat het in het najaar buiten koud en nat is geweest, is die wond gaan ontsteken. Eerder werd hij daaraan al geopereerd, maar daarbij ging iets mis en nu heeft hij opnieuw een operatie nodig. Een chirurg waarschuwde Jacobs zelfs dat de situatie levensbedreigend werd, als hij hem niet snel zou opereren. Maar juist dat proces verliep stroef en duurde erg lang.  Jacobs had zich eerder al gemeld bij de Kruispost, de huisartsenpost voor onverzekerden, op de Oudezijds Voorburgwal. Maar omdat zijn situatie complexere behandeling vraagt dan wat de Kruispost kan bieden, wordt Jacobs doorverwezen naar het ziekenhuis. Zonder zorgverzekering en zonder verblijfplaats is daar vooral de zorg: waar kan meneer Jacobs revalideren na de operatie? Omdat verschillende opvangplekken ook geen revalidatieplek kunnen bieden, wordt de noodzakelijke operatie toch weer vooruit geschoven.  Zorgfabriek Jacobs raakt gefrustreerd, want hij voelt zich van het kastje naar de muur gestuurd en niet genoeg gezien. "Zonder operatie wordt het levensbedreigend. Dan moet mijn been er af, of ik kom te overlijden", aldus Jacobs. Het verhaal van Bram Jacobs staat niet op zichzelf. Het kastje naar de muur is iets wat straatarts Jansen van de Kruispost herkent. En dat komt omdat artsen niet weten hoe het werkt, als iemand geen verzekering heeft en dus afwijkt van de norm. "In die fabriek en tussen de radertjes zie je wat er gebeurt. Een arts zegt: ik wil wel, maar weet niet hoe het werkt, dus ga maar naar de financiële balie om het te vragen. En daar zeggen ze: de arts was niet duidelijk dat dit noodzakelijke zorg is, dus ga maar terug om het te vragen." Bovendien merken Steffie Jansen en haar collega's een toename van het aantal patiënten: "We zien bijna een kwart meer mensen ten opzichte van vorig jaar."  Multiproblematiek AT5 benaderde verschillende zorgkoepels, verenigingen, federaties en de gemeente Amsterdam om dit vraagstuk voor te leggen. Veel organisaties geven aan dat er sprake is van ‘multiproblematiek’; naast de zorgvraag kampen dak- en thuislozen en onverzekerden met meer uitdagingen. De meeste instellingen herkennen zich in de complexiteit van het vraagstuk en geven aan dat er niet één oplossing bestaat. De Nederlandse Vereniging van Spoedeisende Hulpartsen (NVSEH) reageert: "In principe werkt het zorgsysteem, maar zorgverleners denken onvoldoende na over het feit dat hun patiënt dakloos is. Het is onwil en dat klinkt wat naar. Vaak wordt de onverzekerde status als smoes gebruikt om de patiënt niet te helpen." Oproep Uit de reacties blijkt dat richtlijnen uiteenlopen en dat organisaties geen of heel verschillende protocollen volgen, wanneer die te maken krijgen met zorg voor dak- en thuislozen of ongedocumenteerden. Steffie Jansen van de Kruispost: "Er moet iemand tussen komen die zegt: ik ken de regels, zij hebben recht op zorg en dit gaan we regelen. Zeker in de grote steden, waar veel onverzekerden en daklozen zijn."  Jansen doet ook een oproep aan de opleiding geneeskunde en de hele medische wereld: "Zorg ervoor dat je studenten zich van dergelijke situaties bewust zijn. Leer de medisch specialisten, leer de artsen in opleiding hoe ze hiermee om moeten gaan en dat deze doelgroep er ook is." Toch weer op straat Bram Jacobs wordt daags na het gesprek met AT5 geopereerd aan zijn been. Die operatie verloopt succesvol en daarna begint Jacobs' herstel in het ziekenhuis. Na een paar dagen krijgt hij een plek toegewezen in een nachtopvang, waar hij ongeveer een maand kan revalideren. Maar nu is toch gebeurd waar Jacobs al bang voor was. Terwijl hij nog maanden langer moet revalideren, is hij opnieuw op straat terechtgekomen. Zoals gezegd staat het verhaal van Jacobs niet op zichzelf. Het is een voorbeeld van een groter, complexer en uitdagend vraagstuk. Steffie Jansen hoopt dat dit vraagstuk meer aandacht zal krijgen en dat haar oproep aan de medische opleidingen wordt gehoord, zodat daklozen niet meer zullen vastlopen in het systeem: "Ik hoop gewoon dat we ernaartoe kunnen dat mensen juist bij zorgverleners die oordelen en schaamte kunnen laten gaan en júist bij zorgverleners gezien worden en krijgen waar ze recht op hebben."