Demonstratierecht inperken? Zo gemakkelijk gaat dat niet

Dat demonstraties dikwijls gepaard gaan met overlast en soms zelf geweld, kunnen veel Amsterdammers beamen. Moeten we het demonstratierecht dan maar inperken, zoals sommige fracties in de Tweede Kamer bepleiten? Dat is niet zo simpel, zeggen politiekenners en juridische experts. "Demonstreren is een grondrecht." Natuurlijk, zegt Ramon Meijerink: er gaat weleens wat mis bij een demonstratie. Maar de waarnemend voorzitter van de politievakbond ACP benadrukt dat veruit de meeste demonstraties vreedzaam verlopen. "Je moet een onderscheid maken tussen demonstreren en orde verstoren", zegt Meijerink. Het eerste is een grondrecht, het tweede een strafbaar feit. Maar al te vaak ziet hij hoe ze allebei op één hoop worden geveegd - óók in de politiek. Maar: "De politie moet geen speelbal worden van de politiek. Je ziet dat er via Twitter en op andere kanalen van alles de wereld in wordt geslingerd." Meijerink wil maar zeggen: niet iedereen is goed op de hoogte van de verschillen. "En je kan wel meer regeltjes toepassen, maar de strafrechtketen is op dit moment niet op orde." Verhoog dus niet de druk op de politie, is de oproep van Meijerink. Die handhaaft bij demonstraties al dat het een lieve lust is. Wat er na de arrestatie met zich misdragende demonstranten gebeurt, is echter niet aan de agenten. Wetten voor strengere straffen Met enkele grote Amsterdamse demonstraties die vorig jaar uitliepen op chaos, groeit de roep om grip te behouden. In de Tweede Kamer gaan er stemmen op, vooral ter rechterzijde, om het demonstratierecht aan banden te leggen. De VVD voelt er wel wat voor om het blokkeren van infrastructuur, bijvoorbeeld een snel- of spoorweg, apart strafbaar te stellen. Tekst gaat verder onder de foto. Landen om ons heen hebben dat al gedaan. "Organisatoren van een demonstratie waarbij een weg werd geblokkeerd in Engeland hebben gevangenisstraffen van 4 en 5 jaar gekregen", zegt Jan Brouwer, emeritus hoogleraar Recht en Samenleving. "Dat liegt er niet om, hè?" Milde rechters Maar zelfs áls het parlement wetten voor strengere straffen aanneemt, is het altijd nog aan de rechter om die op te leggen. En die wil daar nog niet aan, blijkt in recente uitspraken. Brouwer: "Die rechter is niet genegen om wegblokkades hard af te straffen. De A12-demonstranten zijn voor de strafrechter geweest, maar die gaan min of meer vrijuit. Want die redeneert: uw vrijheid is al een paar uur ontnomen toen u van de snelweg vervoerd moest worden." De drie uur die daarvoor nodig was, is voor de demonstranten wel genoeg hechtenis geweest, aldus de rechter. Toch denkt Brouwer dat rechters op den duur baldadige demonstranten wel degelijk strenger gaat bestraffen, al wegen zij vooralsnog de vrijheid van demonstreren zwaarder dan sancties op wangedrag. "Ik denk, gezien de discussie die er de laatste tijd heeft plaatsgevonden, dat strafrechters hun attitude ten opzichte van het misbruik maken van de vrijheid van demonstreren, wel wat anders gaan bepalen."