Deze brug- en tunnelontwerpen over of onder het IJ eindigden in papierversnipperaar

De noodzaak voor een extra fiets- en voetgangersverbinding tussen de IJ-oevers is duidelijk voelbaar, nu men zich na de zomervakantie weer in groten getale op de pont propt om op tijd op school en werk te komen. Al jaren zoekt de gemeente naar het beste, realiseerbare plan voor een nieuwe brug of tunnel. En die brug gaat er ook komen, maar welke plannen zijn er allemaal al gesneuveld? Geloof het of niet, maar al in de negentiende eeuw maakte de Amsterdamse aannemer Jan Galman maar liefst 36 ontwerpen voor een brug over het IJ. Hij tekende in 1857 een exemplaar waar ook pak- en woonhuizen op zouden worden gebouwd. Geen enkel plan van Galman werd gerealiseerd: ze zouden de scheepvaart te veel hinderen. En dat is nog steeds de voornaamste reden waarom geen enkel hedendaags ontwerp uitvoerbaar blijkt. Javabrug Neem de Javabrug, die zou moeten komen tussen de Kop van Java en Noord. In 2021 ging er definitief een streep door de plannen, maar daaraan vooraf gingen zes ontwerpen, een adviescommissie, bewonersprotesten en blokkades van provincie en Rijkswaterstaat. Die laatste keurde alle zes ontwerpen af uit angst voor opstoppingen voor schepen die moeten wachten tot de brug opengaat. De klap werd uiteindelijk gegeven door adviescommissie D'Hooge, die adviseerde de brug nóg verder naar Oost te verplaatsen. Daar kan namelijk zo hoog worden gebouwd dat vrachtschepen kunnen blijven passeren. Het advies van de commissie heeft geleid tot de huidige plannen van de Oostbrug tussen Azartplein en het Hamerkwartier. Daarover later meer. Stenen Hoofd Er is ook gekeken of er een brug gebouwd kon worden vanaf het Stenen Hoofd, maar op die plek kon er niet snel genoeg gestegen worden tot de juiste hoogte. Ook voor een tunnel was het stuk daar te kort. Net als in Oost kiest de gemeente nu voor een brug meer naar de 'flanken', de zogeheten Westbrug. Die zou moeten komen tussen de Haparandadam en het NDSM-terrein. Kabelbaan Er moet dus hoogte worden bereikt om de schepen door te kunnen laten. Bewoners die besloten het heft in eigen hand te nemen, bedachten daarom het idee voor een heuse kabelbaan: de IJbaan. Je zou in 4,6 minuten aan de overkant kunnen zijn, de gemiddelde snelheid is 21,6 km/u. In elke cabine kunnen zo'n 35 personen en in het ontwerp zijn ook fietscabines opgenomen met plek voor vier tot zes fietsen.  De gemeente heeft deze plannen serieus onderzocht en gesteund, maar of de kabelbaan er daadwerkelijk komt, wordt pas op een later moment besloten. De prioriteit ligt bij het bouwen van bruggen, zegt de gemeente. Wel is nu duidelijk dat de eventuele kabelbaanverbinding komt op de route Softwareweg - Minervahaven - Hemknoop. 'Levende brug' Nog meer hulp van buitenaf kwam van de architect Dominik Philipp Bernátek. Die bedacht in 2019 het idee van een 'levende brug' in Oost, waar je ook kunt wonen en recreëren – een beetje het negentiende-eeuwse idee van Jan Galmans in een hedendaags jasje.  Hiermee zouden drie vliegen in één klap worden geslagen, zei Bernátek destijds tegen Het Parool: "De stad kampt met woningnood, aan de oplossing daarvan levert deze brug een bijdrage. Daarnaast wordt het passeren van het IJ een spectaculaire ervaring: dikke kans dat een dergelijke brug een attractie wordt." De gemeente heeft zijn ontwerp voor zover bekend niet opgepakt. Metrostation Sixhaven Als het niet óver het water lukt, gaat ónder het water door dan wel? Bij de aanleg van de Noord-Zuidlijn is ook begonnen met de bouw van metrohalte Sixhaven. Dat is alleen nooit afgemaakt, omdat de prijs veel hoger bleek uit te vallen en er ook verwacht werd dat er weinig reizigers gebruik van zouden maken. Het leek even alsof er nieuw leven werd geblazen in het onafgemaakte station, maar in 2021 besloot het college om dit plan definitief in de ijskast te zetten. IJklopper Architectenbureau Syb van Breda &  Co vond in 2019 dat de oplossing lag in een ondergrondse fietstunnel met twee 'trommels' met spiralen aan elke IJ-oever: de IJklopper. Het ontwerp is voornamelijk een antwoord op het argument dat een tunnel onder het IJ door te steil zal worden voor fietsers. "Het belangrijkste punt is dat het zicht op het IJ vrij blijft", zei Syb van Breda over zijn ontwerp. "De trommels liggen bijna volledig verzonken in het water en ook de tunnel zie je niet. Daarnaast is de IJklopper honderd procent beschikbaar, want je hoeft een tunnel niet te openen voor het scheepvaartverkeer." Oostbrug, Westbrug, voetgangerstunnel CS Anno 2024 liggen concreet nog op tafel: de Oostbrug tussen Azartplein en het Hamerkwartier, en de Westbrug tussen het NDSM-terrein en de Houthavens. Als die bruggen gebouwd zijn, bekijkt de gemeente of het nog nodig is om ook een voetgangerstunnel vanaf CS naar de Buiksloterweg te bouwen. Oost is eerst aan de beurt: daar waar nu het Oostpontje vaart. Op donderdag 10 oktober is een bijeenkomst waar betrokkenen zich voor kunnen aanmelden om hun mening te geven. Aan die zogeheten gesprekstafels kun je praten over de Oostbrug zelf, de routes van en naar de brug en hoe het IJ wordt ingericht (bijvoorbeeld waar schepen moeten wachten voordat de brug opengaat). De verwachting is dat de Oostbrug in 2034 klaar is. De Westbrug moet volgens de gemeente pas in 2040. klaar zijn, maar vooralsnog moet bijvoorbeeld nog de exacte plek bepaald worden. Nog even een paar jaar proppen op de pont dus.