Ed Nijpels: "Ik ben opstandig en misschien wel een beetje anarchistisch"

In de serie Iconen voegen we steeds een nieuw portret toe aan de eregalerij van Noord-Hollandse grootheden. Deze week is dat politicus en bestuurder Ed Nijpels. Hij maakte naam als jongste fractievoorzitter van de VVD in de Tweede Kamer en ontpopte zich als voorvechter van het milieu in het tweede kabinet Lubbers. De roots van Ed Nijpels liggen in Den Helder. Zijn opa en later zijn vader hadden daar een  hotel-café, 'De Toelast'. Ook zijn tante en oom zaten in de horeca. Toen zij hun zaak moesten opgeven, vanwege de verbreding van de weg, moest daarbij de politie aan te pas komen. Nijpels herkent dat ook bij zichzelf: dat je je niet zomaar neerlegt bij een situatie.  "Dat licht opstandige karakter heb ik altijd wel gehad. Niks zomaar aannemen en als er iets is dat niet deugt. En je daar zeker niet bij neerleggen. Licht recalcitrant en misschien ook wel een beetje anarchistisch." JOVD Toen Nijpels drie jaar was vertrok de familie naar Bergen op Zoom, vanwege astma bij Ed en twee van zijn broers. Daar begon ook zijn politieke carrière. Vader Nijpels zat in de gemeenteraad en Ed richtte daar de lokale afdeling van de JOVD op, de jongerenvereniging van de VVD.  "Dat klinkt heel deftig, maar het waren vijf vriendjes. Wij schreven bijna iedere week een brief naar de gemeenteraad, met alles wat er niet deugde in de gemeente. De brieven van ons waren altijd ingekomen stukken. Het leidde ertoe dat de toenmalige burgemeester tegen mijn vader zei in de raadsvergadering: kunt u niet zorgen dat die zoon van u ophoudt met brieven te sturen, want we moeten ze iedere keer beantwoorden." Met al zijn politieke ambities werd Nijpels namens de VVD gekozen in de gemeenteraad van Bergen op Zoom. Zijn vader zat daar namens een lokale partij. Maar een vader en een zoon mochten toen niet samen in de raad zitten. Een van de twee moest zijn positie opgeven, anders werd er geloot. Zover kwam het niet, want vader Nijpels had een oplossing gevonden.  "De avond voordat er door de burgemeester zou worden geloot, zei mijn vader: 'Als ik het word blijf ik vier jaar zitten, dan kom je er vier jaar niet in. Maar je kan ook eindelijk eens een keer afstuderen. Ik heb heel veel geld in jou gepompt en je hebt nooit je studie afgemaakt. Dus op het moment dat je je studie hebt afgemaakt, bedank ik voor mijn gemeenteraadzetel.' Toen heb ik eieren voor mijn geld gekozen. Een jaar later bent ik afgestudeerd. Mijn ouders waren niet bij mijn afstuderen, maar ik ben naar huis gegaan. Ik had de ontslagbrief voor mijn vader al getikt. Hij heeft ter plekke getekend en ik ben naar het stadhuis gereden en heb de brief van mijn vader afgeleverd bij de burgemeester." Duimen omhoog De tweestrijd met zijn vader had hem al enige landelijke bekendheid gegeven - "het was een heel spektakel geworden in Bergen op Zoom" - en zijn voorzitterschap van de landelijke JOVD deed de rest.  In 1977 kwam Nijpels in de Tweede Kamer voor de VVD. Vier jaar later werd hij zelfs de aanvoerder van de fractie. Na zijn verkiezingsoverwinning in 1982 (tien zetels erbij) stak Nijpels beide duimen in de lucht, een gebaar dat hij nog vele keren zou herhalen en een gebaar waar cartoonisten vaak gebruik van zouden maken. Tekst gaat door onder de foto. "Die pose is een keer per ongeluk gekomen", vertelt Nijpels. Tijdens die campagne sta je voor zo'n zaal van achthonderd man. Hoe moet je dan staan, dat is altijd heel ongemakkelijk. Op een gegeven moment heb ik spontaan de duimen omhoog gestoken. Dat werd de running gag. In alle spotprenten stond ik altijd zo afgebeeld. Dat werd een beetje mijn beeldmerk." Heilige koe Na de grote verkiezingsoverwinning van 1982 volgde een nederlaag bij de volgende verkiezingen. "Lubbers had in feite het VVD-programma uitgevoerd, en wie werd ervoor beloond: niet de VVD, maar Lubbers. Dus we verloren weer een groot deel van de zetels die we hadden gewonnen. Geluk bij een ongeluk was dat het CDA absoluut weer met ons wilde regeren." Nijpels werd minister van VROM in het tweede kabinet Lubbers. De M van milieu nam hij heel serieus, te serieus volgens een deel van de VVD. De boot was helemaal aan toen hij ook nog eens de automobilist wilde belasten. Voor de liberalen was de auto 'de heilige koe'. Daar moest je van afblijven. "In mijn nationale milieubeleidsplan stonden vijfhonderd maatregelen. Eén van die hele kleine maatregelen was het reiskostenforfait. Dat was een soort belastingtegemoetkoming als je met de auto naar werk ging. Dat leidde opeens, onder leiding van De Telegraaf, tot een opstand bij de VVD. Het liep helemaal uit de hand. De VVD liet het kabinet vallen op een paar gulden per week." Daarmee kwam er een einde aan het ministerschap van Ed Nijpels en de VVD verloor vervolgens de verkiezingen. Kijk hier voor meer afleveringen van Noord-Hollandse iconen