Gemeente, GVB en Eye maken film 'Verdwenen Stad' gratis te zien voor twintig dagen

De film 'Verdwenen Stad', over de tram die in de Tweede Wereldoorlog werd gebruikt voor deportatie van tienduizenden joden, wordt gratis beschikbaar gemaakt. De gemeente, het GVB en het Eye Filmmuseum maken de film van 20 april tot en met 10 mei openbaar. Voor de film en het gelijknamige boek deden auteur Guus Luijters en filmmaker Willy Lindwer jarenlang onderzoek. Daaruit kwam naar voren dat 900 trams werden ingezet om joden te vervoeren en dat de rol van het GVB bij de deportatie groter bleek dan gedacht.  De trams werden speciaal ingehuurd door de bezetter om joden vanuit gevangenissen te vervoeren naar treinstations. Het GVB stuurde daarvoor facturen naar de bezetter, 24 in totaal. Zelfs na de oorlog werd er nog een incassobureau ingeschakeld om het geld voor de transporten terug te krijgen van de Duitsers.  Geld teruggeven De gemeente en het GVB besloten naar aanleiding van de film om het met de deportaties verdiende geld terug te geven. Omgerekend gaat het om 61.000 euro, maar de gemeente heeft dat afgerond naar 100.000 euro. Volgens burgemeester Femke Halsema is het bedrag niet bedoeld als schadevergoeding, maar als een teruggave van 'geld dat de gemeente nooit had mogen ontvangen'. Ook krijgen de tramhaltes waar joden moesten instappen een gedenkteken. Naast het geld en de gedenktekens, komen de gemeente en het GVB nu ook nog met de film. Van 20 april tot 10 mei is deze gratis te zien op de Eye Film Player.   "De rol die de gemeente heeft gespeeld bij de deportatie van tienduizenden Amsterdammers vervult ons met afschuw", reageert burgemeester Halsema. "Mede dankzij het GVB en Eye Filmmuseum kunnen alle Nederlanders deze belangrijke film de komende weken gratis bekijken. Ik hoop dat heel veel mensen de film gaan bekijken en wil vooral de Amsterdamse docenten aanmoedigen om dat samen met hun leerlingen te doen." Ander onderzoek Het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie (NIOD) werkt, op verzoek van de burgemeester, sinds 2020 aan een breder onderzoek naar de deportatie van Joodse Amsterdammers in de Tweede Wereldoorlog. Daarin worden naast het GVB ook andere diensten van de gemeente onder de loep genomen. Dat onderzoek is naar verwachting begin volgend jaar klaar. De gemeente laat weten dat daarna bekeken wordt of er opnieuw geld teruggegeven moet worden.