Jellinek ziet toename ernstig verslaafden: "Misschien moeten we wat meer naar elkaar omkijken"

Kliniek Jellinek ziet verslaafden steeds sneller en vaker afglijden. Zwaarverslaafden moeten vaker dan vroeger wachten voordat ze op de afdeling High Care Detox terechtkunnen om te ontgiften. "En waar we vroeger bijna geen gebruik maakten van het ziekenhuis moeten we nu echt wel drie keer per week iemand naar het ziekenhuis sturen omdat het lichaam op is door het gebruik", zegt Kim ten Katen, psychiater en directeur Behandelzaken.  Verslavingsarts Hjalmar Hansen is samen met ambulant behandelaar Nathalie op weg naar een cliënt. Hansen werkt al ruim zestien jaar bij Jellinek voor onder meer het Outreachend Team en houdt zich bezig met crisisinterventies en bemoeizorg. "We proberen zorg aan te bieden aan mensen die zelf niet meer om zorg vragen. Het kan zijn dat ze al vaak geprobeerd hebben om te veranderen maar dat het niet is gelukt. En dat ze door die lading faalervaringen stoppen met die veranderwens."  Verborgen leed Ook psychotische klachten, depressies of bijvoorbeeld het gebrek aan woonruimte kunnen redenen zijn om niet om hulp te vragen. Hansen: "We gaan er zelf op uit om hulp aan te bieden. We komen in de hutjes onder de bruggen, bij mensen verstopt in het talud langs de snelweg, bij de mensen in de parken en havengebieden, maar ook in de grachtenpanden. Dat moet absoluut niet vergeten worden. Ook in Oud-Zuid komen we regelmatig. Daar zit ook een hele hoop verborgen leed. Dat maakt verslaving echt een ziekte. Het kan iedereen op enige fase in zijn of haar leven overkomen. Het is geen keuze om verslaafd te willen zijn." Zwaarverslaafden kunnen terecht op de High Care Detox-afdeling van Jellinek. Het gaat om mensen die met spoed hulp nodig hebben. Alleen komt het steeds meer voor dat er op de afdeling geen bedden beschikbaar zijn. "We zien dat de zorgzwaarte toeneemt", zegt psychiater en directeur Behandelzaken Kim ten Katen. Niet alleen zijn er vaker wachtlijsten, ook lijken de verslaafden er slechter aan toe dan vroeger. "Waar we dat aan zien is dat wij bijvoorbeeld op onze High Care Detox - waar onze zwaarste patiënten worden opgenomen om te ontgiften - vroeger bijna geen gebruik maakten van het ziekenhuis. Nu sturen we echt wel drie keer per week iemand naar het ziekenhuis omdat het lichaam helemaal op is door het gebruik." Ook Hansen ziet dat verslaafden steeds verder afglijden en dat de werkdruk toeneemt. "Waar wij het werk enkele jaren geleden deden met drie artsen in ons team, doen wij het nu met zes artsen, een specialistisch verpleegkundige, een specialistisch verpleegkundige in opleiding én een arts in opleiding. En we hebben nog steeds voldoende werk dus we merken ook dat het daadwerkelijk drukker wordt en dat er steeds meer vraag is naar specifieke hulpverlening op het gebied van verslaving." Het is niet meteen duidelijk waarom het aantal ernstig verslaafden in de stad toeneemt. "We weten het niet precies, maar we zien dat het heel geleidelijk gaat," zegt Ten Katen. "Ik denk dat er wat dat betreft iets is veranderd in de maatschappij. We komen natuurlijk uit een zorgstaat waarin we voor elkaar zorgen en je merkt nu toch wel dat iedereen individualistischer is. Dat het misschien wel makkelijker is om achter je voordeur te verblijven zonder dat iemand zich afvraagt wat er met je aan de hand is. Misschien hebben wij daar als individu ook wel een taak in. Om wat meer naar elkaar om te kijken." Basecoke Van alle middelen veroorzaakt alcohol nog steeds de meeste problemen, maar volgens Ten Katen zien hulpverleners dat er op straat ook steeds meer basecoke (of crack) wordt gebruikt. "Wat ik van collega's hoor is dat het lijkt alsof de basecoke zuiverder is en verslavender is geworden. Dus dat mensen heel erg de neiging voelen om het te gebruiken, maar ook lastiger te bereiken zijn omdat ze zo onder de invloed zijn. En door het gebruik het realiteitsbesef een beetje verliezen." Ook opvallend is de toename van het aantal daklozen uit Oost-Europa. Volgens de Regenboog Groep zijn er in de inloophuizen tot mei dit jaar 1300 unieke bezoekers uit Oost-Europa geteld, een stijging van dertig procent ten opzichte van 2022. Die zijn natuurlijk niet allemaal verslaafd, maar wel erg kwetsbaar zegt Anika Apfel, locatiehoofd van inloophuis AMOC aan de Stadhouderskade. "Door de trauma’s die ze oplopen op straat, door het niet kunnen slapen op straat, kunnen ze middelen gaan gebruiken  om wel te kunnen slapen, om te kunnen overleven. Dat kan een probleem worden ja." De maatschappelijk werkers van AMOC werken regelmatig samen met het Outreachend Team van verslavingsarts Hansen. "We zien meer arbeidsimmigranten die gestrand zijn. Een paar jaar geleden verleenden we elk jaar hulp aan enkele arbeidsimmigranten, nu zitten we al ruim over de honderd per jaar." En dan gaat het ook om een groep die moeilijk te helpen is omdat ze vaak onverzekerd zijn en bijna nergens recht op hebben, zelfs niet op de nachtopvang. "Je kunt ze een stuk minder perspectief bieden", zegt Hansen. Je loopt tegen wat meer dichte deuren aan bij die groep. Waardoor de situatie alleen nog maar erger kan worden. Maar ze veroorzaken vervolgens wel dusdanig overlast in de stad, of ze zijn er dusdanig slecht aan toe, dat je er om humanitaire reden toch voor gaat kiezen om deze mensen te helpen. Ik kijk naar de mens. Wat je achtergrond is, maakt me niet uit. Als je zorg nodig hebt dan ga ik proberen zorg te organiseren." Perspectief bieden aan ernstig of minder ernstig verslaafden is sowieso al lastig door bezuinigingen, personeelstekort en een tekort aan opvangplekken. Terwijl het bieden van perspectief juist zo ontzettend belangrijk is, zegt ambulant behandelaar Gerben van der Zwan. "Inhoudelijk gezien kijken wij niet alleen naar verslavingsproblemen. Verslaving is vaak onderdeel van het probleem. Eenzaamheid speelt vaak een grote rol, werkloosheid, financiële problemen, dakloosheid. Je kunt wel alleen aan de verslavingsproblemen werken, maar als je niet ook tegelijkertijd werkt aan die andere dingen los je het probleem uiteindelijk niet echt op. Perspectief is noodzakelijk om kracht te krijgen, om energie te ervaren, om belangrijke stappen te kunnen gaan zetten in het leven. En er is altijd perspectief." Oplossingen Hoewel Jellinek zegt niet precies te weten waarom het aantal ernstig verslaafden toeneemt, proberen de hulpverleners wel na te denken over oplossingen. "Dan zou je moeten denken aan gebruiksruimtes waar ook zorgverlening is", zegt Hansen. Maar ook aan huisvestingsmogelijkheden en meer 24 uursopvang. Die plekken zijn er te weinig. Mensen moeten er 's morgens uit om op straat te wachten tot ze 's avonds weer naar binnen mogen. Om dan te verwachten dat je continue nuchter blijft, wordt zo wel heel erg lastig. We zien dat er in heel veel landen gekeken wordt naar Housing First (waarbij zo snel mogelijk permanente huisvesting en ondersteuning wordt geregeld voor daklozen, red.). Dat zijn initiatieven waar ik als verslavingsarts natuurlijk heel erg achter sta." Volgens directeur Ten Katen moet er nog meer worden ingezet op voorlichting en preventie. "Ik denk dat dat er echt voor kan zorgen dat mensen minder snel in aanraking komen met wat maakt dat ze gaan gebruiken en dus minder snel een verslaving ontwikkelen. En dus ook minder ziek worden. Daarnaast zijn we in de stad echt met elkaar bezig om te kijken wat we kunnen betekenen voor deze doelgroep. Samen met de politie, de gemeente, de GGD en de maatschappelijke opvang kijken hoe we hier een antwoord op kunnen ontwikkelen. Verder denk ik dat we ook in de samenleving misschien wel wat meer naar elkaar om kunnen kijken."