Personeelstekort bij rechtbank: advocaten maandenlang verhinderd om verdachten te spreken

Maandenlang konden advocaten hun cliënten voorafgaand aan zittingen in de rechtbank van Amsterdam niet spreken. Eind november moest de rechtbank de 'noodmaatregel' nemen vanwege een tekort aan beveiligers. Het besluit leidde tot grote ergernissen binnen de Amsterdamse advocatuur, het zou namelijk de rechten van verdachten raken.  AT5 sprak met verschillende advocaten. Zij komen allemaal tot de conclusie dat het de afgelopen maanden 'niet te doen was' en het de regels van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) heeft geraakt. Daarin staat onder andere dat bij iemand die vervolgd wordt een aantal rechten heeft. Zo heeft iemand recht op een advocaat en dient iemand 'te beschikken over de tijd en faciliteiten die nodig zijn voor de voorbereiding van zijn verdediging'.  Eind november kwam er de boodschap vanuit de rechtbank: "In verband met krapte in de bezetting zijn we tot onze spijt helaas tijdelijk niet in staat gesprekken tussen advocaten en hun gedetineerde cliënten in rechtbank Amsterdam te faciliteren. Deze maatregelen gaat in vanaf maandag 2 december en duurt naar verwachting tot 1 april 2025", aldus de rechtbank.  Grote ergernis Het leidde tot grote ergernis binnen de Amsterdamse advocatuur. Terecht, volgens Sven Brinkhoff, hoogleraar strafprocesrecht aan de UvA. De noodmaatregel maakt in zekere zin inbreuk op de manier van verdediging. "Het is cruciaal dat advocaten vlak voor een zitting nog even de laatste dingen met hun cliënt kunnen doorspreken. Een personeelstekort mag natuurlijk nooit leiden tot een beknotting van de verdedigingsrechten."  Enkele dagen nadat de maatregelen werden genomen, belandde een cliënt van strafpleiter Omar Qane gelijk in een ongemakkelijke situatie. Begin december nam Qane een zitting over van een collega die ziek was. “Zeker in zo’n geval ga je voorafgaand aan de zitting even zitten met de cliënt, zodat hij ziet wie zijn advocaat is. Maar door die maatregel kon dat niet. Tijdens de zitting hoorde cliënt daardoor van de voorzitter dat ik de zaak tijdelijk overnam omdat zijn advocaat ziek was. Daarop zei de verdachte dat hij niet wist wie ik was. Pas op het moment dat ik namens hem een verzoek deed, merkte ik dat cliënt enig vertrouwen kreeg.” Ook Anouk Schol, advocaat bij Ficq & Partners, vertelt over een lastige situatie waarin ze terechtkwam. Het Openbaar Ministerie had een onderzoek door de reclassering aangevraagd omdat haar cliënt in aanmerking zou komen voor plaatsing in een inrichting voor stelselmatige daders (ISD), hij zou dan twee jaar vastgezet kunnen worden. Vrijdagmiddag werd het rapport aangeleverd, terwijl de zitting op maandag was. Ze vertelt: “Het is belangrijk dat mijn cliënt op de hoogte is van de stukken die zich in het dossier bevinden en daar ook iets van kan vinden. Gelet op de aard van de zaak en de persoon van cliënt was het zeker in dit specifieke geval dringend noodzakelijk het rapport met hem te bespreken. Die mogelijkheid was er – ook in dit uitzonderlijke geval – niet. Dat belemmert mijn functioneren als advocaat.” Het gebeurt regelmatig dat er op het laatste moment nog stukken worden aangeleverd, bijvoorbeeld door het Openbaar Ministerie of de Reclassering. Zo ervoer ook advocaat Nihad El Farougui, ze geeft als voorbeeld dat ze een dag vóór een zitting bij een cliënt in de gevangenis was om de zaak voor te bespreken, maar dat er later die dag nog nieuwe informatie werd aangeleverd. "Dat waren stukken die echt wel van belang waren en daar kun je je cliënt dan dus niet meer op voorbereiden."   Advocaat Gerald Roethof: "De laatste paar jaren, eigenlijk sinds strafdossiers digitaal verstrekt worden, is er een praktijk gegroeid waarbij in vele gevallen kort voor de zitting nog nieuwe stukken verstrekt worden; stukken die je dan nog met de cliënt moet kunnen bespreken. Er zijn daarnaast verdachten die extra begeleiding en aandacht nodig hebben. Soms omdat deze verdachten zwakbegaafd zijn en daarom zaken niet goed begrijpen, en in andere gevallen omdat ze gewoon heel zenuwachtig zijn. Al deze mensen konden wij niet spreken." Roethof wijst op het Europees Hof voor de Rechten van de Mens, dat volgens hem duidelijk is. "Verdachten hebben het recht te beschikken over de tijd en faciliteiten die nodig zijn voor de voorbereiding van hun verdediging. Juridisch gezien klopt het dus niet wat er nu is gebeurd", legt hij uit. Vito Shukrula valt hem bij. "Ik zit vooral hiermee. Je wil je cliënt goed kunnen voorbereiden voorafgaand aan een zitting. Dat scheelt een hoop frustratie en onzekerheid van de cliënt tijdens een zitting. De realiteit is dat de rechtspraak een soort fabriek is en dit schuurt dan met de rechten van verdachten. Artikel 6 van het EHRM is hierdoor in het geding." De rechtbank heeft de afgelopen maanden geprobeerd om tijdens pauzes bij zittingen overleg tussen advocaten en hun cliënten te faciliteren in de zittingszaal. "Dan wordt er dus wel op een andere manier tegemoet gekomen, maar het punt blijft staan. Dit raakt de verdedigingsrechten en uiteindelijk ook een eerlijk proces.  De Amsterdamse Orde van Advocaten – de beroepsorganisatie voor de advocatuur – werd eind november per mail door de rechtbank geconfronteerd met de noodgedwongen maatregel: "Er is geen voorafgaand overleg over de maatregel geweest met de orde. De orde heeft de rechtbank uiteraard wel gewezen op de negatieve gevolgen van de maatregel en ook op de negatieve reacties vanuit de advocaten op de maatregel. De rechtbank liet weten dat er echt geen andere mogelijkheid was, de maatregel werd noodgedwongen ingevoerd. De orde heeft er toen wel op aangedrongen om de maatregel zo kort mogelijk te laten duren en om, als het ook maar enigszins mogelijk was, een andere maatregel om het probleem bij de rechtbank op te lossen te laten prefereren", aldus de Orde van Advocaten. Werving en extern personeel De rechtbank laat op vragen van AT5 weten dat de noodmaatregel per 1 februari is opgeheven. Onder meer door extra wervingsacties, opleiding en de tijdelijke inhuur van extern beveiligingspersoneel zou er voor nu weer voldoende parketpolitie moeten zijn.  "Net als veel andere organisaties kampen we bij de rechtbank ook met een personeelstekort. Er was een flink aantal onvervulde vacatures bij de parketpolitie. We vinden het uiterst vervelend dat dit rechtzoekenden en de advocatuur raakt. We hebben tot op heden niet eerder soortgelijke maatregel hoeven nemen en hopen dit in de toekomst ook niet meer te hoeven doen. Inmiddels zijn we druk met wervingsacties en opleiding tot nieuwe gekwalificeerde medewerkers. We kunnen nog meer mensen gebruiken, dus mochten mensen met een relevante achtergrond interesse hebben, ontvangen we graag hun aanmelding", aldus de rechtbank.  El Farougui reageert: "Fijn dat de rechtbank deze kwestie serieus neemt en de afgelopen periode bepaalde inspanningen hebben verricht om het probleem op te lossen. Het is hopen dat er voldoende personeel wordt gevonden en wordt opgeleid zodat een dergelijke maatregel in de toekomst kan worden voorkomen." Anouk Schol sluit zich daarbij aan: "Als dit nog een keer gebeurt dan gaat het wel heel moeilijk zijn om hier je beroep op een normale manier te kunnen uitoefenen."