Tien kinderen op A10, milieuzone uitgezet en 'petje af': zo verliep de blokkade voor de driehoek

Aan de blokkade van de A10 Zuid door klimaatactivisten ging een uitgebreide voorbereiding van de gemeente vooraf. Ondanks een 'prettig verlopen gesprek' lukte het de gemeente niet om Extinction Rebellion te overtuigen het plan aan te passen. Toch was er bij de driehoek (burgemeester, politie en justitie) na afloop veel tevredenheid over het eigen optreden. Dat blijkt uit documenten die de gemeente na een Woo-verzoek van AT5 heeft vrijgegeven. Op 17 november 2023 kondigt Extinction Rebellion aan de A10 Zuid, nabij het oude ING-kantoor, op 30 december dat jaar te willen gaan blokkeren. Halsema zegt die avond bij AT5 dat zij in gesprek wil gaan met de organisatie over de aangekondigde actie. Een verbod kondigt ze die dag nog niet aan.  Ruim een week later, op 27 november, spreken ambtenaren van de gemeente Amsterdamse online met ambtenaren uit Den Haag. Amsterdam hoopt zo te leren van de vele A12 blokkades waarmee Den Haag te maken heeft gehad.  Niet openbaar gemaakt Amsterdamse ambtenaren werken verder in de eerste twee weken van december aan verschillende scenario’s (vier in totaal) over het mogelijke verloop op 30 december. Delen hiervan worden in de driehoek (politie, justitie en gemeente) besproken. De scenario's zijn in het Woo-verzoek zwartgelakt en niet openbaar gemaakt door de gemeente.  Uit een gespreksnotitie van een vergadering van de driehoek op 4 december valt wel op te maken wat de denkrichtingen waren voor de aanpak: Een verbod met een snel optreden indien de demonstratie toch plaatsvindt In beginsel een verbod, waarbij als de demonstratie toch plaatsvindt, deze enige tijd ongemoeid wordt gelaten Het voor enige tijd faciliteren van de demonstratie. Op 18 december vergadert de driehoek over handelingsperspectief. Wat daar precies wordt besproken en wat het handelingsperspectief is, wordt uit het Woo-verzoek niet duidelijk. Ook dit is niet openbaar gemaakt en weggelakt. Een ambtenaar schrijft over de driehoekvergadering in een mail: "Er is weer een hoop gezegd, hopelijk is dit een zo volledig mogelijk plaatje. Indien jullie op- of aanmerkingen hebben, schroom niet!" Halsema uit tijdens de raadsvergadering haar zorgen over de nood- en hulpdiensten, omdat vlakbij de demonstratielocatie het VUmc zit. Op 14 december zei ze daarover nog op vragen van JA21-raadslid Cas van Berkel: "Ik heb zorgen over de veiligheid van patiënten. Laat er geen misverstand over bestaan. Vooral het ziekenhuis moet te allen tijde goed bereikbaar blijven." Maar al op 5 december laat een ambtenaar per mail een ander geluid horen. "De driehoek wil graag weten hoe makkelijk de nood- en hulpdiensten om te leiden zijn. Lijkt me dat dit niet onoverkomelijk is, gezien de eerdere afsluitingen." Daarmee doelt de ambtenaar waarschijnlijk op de werkzaamheden aan project Zuidasdok, waarvoor de A10 Zuid eerder ook dicht was.  Gesprekken Er volgen meerdere gesprekken tussen Extinction Rebellion en de gemeente. Op vrijdag 8 december vindt het eerste overleg plaats op het stadhuis met ambtenaren. Een week later wordt een afspraak afgezegd omdat er nog geen nieuwe informatie is te bespreken, schrijven ambtenaren. Op 21 december heeft Halsema zelf een afspraak met vier afgevaardigden van de klimaatactivisten, waaronder hun advocaat. Achter de schermen werken ambtenaren dan aan de zogeheten Wom-brief (Wet openbare manifestaties) en een persbericht waarin staat dat de demonstratie op de A10 Zuid verboden wordt. Op 22 december aan het einde van de ochtend mailt Extinction Rebellion naar de burgemeester dat ze de demonstratie laten doorgaan. Nog diezelfde middag maakt Halsema bekend dat zij de demonstratie verbiedt. Omdat de gemeente 'ernstige hinder' verwacht wordt het systeem van de milieuzone, normaal worden kentekens gescand en krijgen eigenaren van voertuigen die volgens de gemeente te vervuilend zijn een boete, uitgezet. Een ambtenaar reageert verbaasd: "Wist niet dat milieuzone uitzetten ook mocht;-)"  Maar het is wel nodig, schrijft een andere ambtenaar in antwoord op zijn mail. "Als we hem niet uitzetten heb je goede kans door het infarct in Amstelveen mensen gedwongen worden een andere route te kiezen en daardoor in de zone terechtkomen en een verbaal krijgen, en uiteraard daar weer bezwaar tegen gaan maken waardoor wij onnodig werk moeten gaan doen." Veel sterkte Het GVB waarschuwt haar eigen werknemers op 27 december voor 'zeer grote overlast' door de demonstratie. "Het zal deze dag extreem druk worden voor het CCV (Communicatie Centrum Vervoer, red.) en Amsterdam", mailt een leidinggevende. "Ook alle overige lijnen krijgen te maken met extreme verkeersdrukte en uitval door gevorderde bussen. Veel sterkte!" Op 30 december, de dag van de demonstratie, lijken er vier overlegmomenten tussen Frank Paauw (hoofdcommissaris politie), Rene de Beukelaer (hoofdofficier van justitie) en Marjolein Moorman (loco-burgemeester) te zijn. Zij vormen dan samen de zogeheten driehoek. Burgemeester Halsema zelf is die dag niet in Nederland. De eerste vergadering is op 12.00 uur, het moment waarop de demonstratie zou beginnen en waarop de demonstranten bij de vangrail staan te wachten.  Het besluit om rode kruizen te plaatsen boven de snelweg wordt aan Rijkswaterstaat overgelaten. "Rijkswaterstaat beoordeelt de veiligheid van de huidige situatie met demonstranten in de berm. Vanuit de driehoek nog geen actie." Drie kwartier later komt de driehoek weer samen. Dan zijn er zo'n 400 tot 500 demonstranten de A10 Zuid op gelopen. Het leidt tot 'forse vertragingen' in West en Nieuw-West. "Het omliggende wegennetwerk heeft het zwaar", staat in een verslag van het overleg van de driehoek.  Pas om 14.30 uur vindt het volgende overleg plaats. Daarbij wordt besproken dat er ook ongeveer tien kinderen en een hond op de snelweg staan. Verder zijn er een aantal Duitse demonstranten gesignaleerd en willen sommige klimaatactivisten niet met agenten praten. De driehoek besluit om de demonstratie vanaf 15.00 uur te ontbinden en een kwartier daarna te starten met het vorderen en aanhouden van demonstranten. Om 16.00 uur wordt benoemd dat dat 'voorspoedig en ordelijk' verloopt.  In de groepswhatsapp van de driehoek klinken na afloop complimenten over de handelswijze van de politie, die niet of nauwelijks geweld gebruikte. Zo schrijft Halsema dat het 'reuze goed gedaan en gegaan' is. "Beelden van lachende agenten en demonstranten die meelopen: kom daar maar eens om." De Beukelaar: "Prima verlopen, politie deed het heel sterk." Ook Moorman is trots. "Wat een professionaliteit. Echt petje af!" Bij de demonstratie werden zo'n 400 activisten aangehouden, maar hun gegevens werden niet genoteerd en ze kregen geen straf. Uit de stukken blijkt ook dat De Beukelaer vooraf niet van plan was om hen te beboeten. Hen vervolgen zou ook niet kansrijk zijn, de rechter zou 'vreedzame demonstranten' niet snel straf opleggen. De activisten werden wel in bussen naar Noord gebracht en daar achtergelaten. De snelweg was tussen ongeveer 12.30 uur en 19.30 uur dicht. Op zaterdag 24 februari blokkeerde Extinction Rebellion de A10 Zuid opnieuw. Ze werden toen eerder weggehaald, maar de A10 Zuid was toch nog ongeveer drie uur dicht.