Twee jaar lang oorlog in Oekraïne: hoe gaat het met de Oekraïners in de stad?

Zaterdag is het twee jaar geleden dat het Rusland van Vladimir Poetin Oekraïne binnenviel. Veel Oekraïners ontvluchtten hun thuisland vanwege de oorlog, en ook in Amsterdam begonnen veel van hen een nieuw leven. Twee jaar na de start van de oorlog telt de stad zo'n 6000 Oekraïense vluchtelingen. Wat is de stand van zaken voor hen in Amsterdam en hoe gaat de stad om met het nog steeds toenemende aantal? Van die 6000 Oekraïners die op het moment nog in de stad wonen, worden er ongeveer 3400 opgevangen door de gemeente op verschillende opvanglocaties. Daarnaast zijn er ook Oekraïners die zelf een huis hebben gevonden of die worden opgevangen door particulieren. Dat kunnen bijvoorbeeld Amsterdammers zijn die hun woning hebben opengesteld.  Het aantal Oekraïners dat de gemeente opvangt bij een van de opvanglocaties is afgelopen jaar wel gestegen, begin 2023 waren dat er namelijk ongeveer 2300. Hoeveel Oekraïners Amsterdam er nu nog bij krijgt kan de woordvoerder van verantwoordelijk wethouder Rutger Groot Wassink niet zeggen. Sinds het sluiten van het aanmeldcentrum in de stad in oktober vorig jaar, omdat er te weinig plek was, heeft de gemeente daar geen zicht meer op. Destijds had de wethouder het over zo'n dertig vluchtelingen per dag die op nog CS aankwamen. Nu is er alleen nog een aanmeldpunt in Utrecht. Vanaf daar worden de Oekraïners verdeeld over de verschillende opvanglocaties in het land.  AT5 maakte afgelopen week een verhaal over de Oekraïense nichtjes Margo en Sasha die samen met hun moeders naar Amsterdam zijn gevlucht:  Amsterdam heeft zeventien van dat soort opvanglocaties, negen daarvan zijn voor de tijdelijke opvang. Dat zijn bijvoorbeeld hotels, zoals het A&O Hostel in Zuidoost, maar ook het voormalig woonzorgcentrum De Buitenhof in Buitenveldert. Daarnaast probeert de gemeente ook vluchtelingen door te laten stromen naar de zogenoemde semi-permanente opvang, dat zijn er nu acht. "Aan het begin is het voor vluchtelingen natuurlijk het belangrijkst om een dak boven hun hoofd te hebben, maar op een langer termijn is een hotel natuurlijk niet ideaal", aldus de woordvoerder van Groot Wassink.  Het gaat er dan om dat op een hotelkamer eigenlijk niet veel meer is dan een bed: zo is er geen leefruimte en keuken bijvoorbeeld. Bij de acht semi-permanente locaties kunnen dat soort faciliteiten wel worden aangeboden. Zo kan dat in een kantoorpand in Weesp waar 'office suites' zitten waar ook grotere gezinnen terechtkunnen en zijn er tijdelijke woningen geplaatst op het terrein van sportpark Melkweg in Noord.  'Altijd zoeken naar extra ruimte' Met de in totaal zeventien locaties zit Amsterdam nog altijd goed qua opvangplekken, zo laat de woordvoerder weten. Wel zoekt de gemeente nog naar extra ruimte om meer vluchtelingen op te vangen. "Er is geen nood aan de man op het moment, maar extra ruimte is natuurlijk welkom. Er is namelijk altijd plek nodig voor verschillende groepen."  De gemeente zoekt dan ook niet alleen naar opvangplekken voor Oekraïners, maar ook naar extra ruimte voor andere vluchtelingen, economische daklozen én dak- en thuislozen.  Verandering op komst voor derdelanders  Voor derdelanders, mensen zonder de Oekraïense nationaliteit die wel op het moment dat de oorlog uitbrak verbleven in Oekraïne, gaat er binnenkort veel veranderen. Vanaf 4 maart komt voor hen de tijdelijke bescherming te vervallen, dat wil zeggen dat ze terug moeten naar hun land van herkomst en niet meer in aanmerking komen voor de regelingen. In Amsterdam gaat het om ongeveer 200 derdelanders die gevlucht zijn uit Oekraïne, zo laat de woordvoerder van de wethouder weten.  Het gaat hier voornamelijk om studenten uit landen als Nigeria, Marokko en Egypte. Een studie aan een Oekraïense universiteit werd door veel studenten uit deze landen gezien als een makkelijke weg naar de Europese arbeidsmarkt. Ook ging de inschrijving voor een van de universiteiten makkelijker omdat het Oost-Europese land niet in de EU zit. Derdelanders die een asielprocedure starten of een verblijfsvergunning aanvragen om mogelijk in Nederland te kunnen blijven, hoeven niet meteen de stad te verlaten. "Als die procedure loopt mogen ze voorlopig blijven in de Amsterdamse opvang", aldus de woordvoerder. Amsterdam is bezig om te bekijken welke derdelanders in aanmerking komen bij het COA. "We zijn met hen in gesprek en we bieden hen hulp aan." Parkeerregeling voor Oekraïense auto's nog altijd van kracht Toen de eerste Oekraïners naar Nederland kwamen vanwege de oorlog besloot het Rijk om een aantal regelingen voor hen te starten, om de vluchtelingen te ontzorgen en financieel te ontzien. De meeste regelingen zijn landelijk, maar Amsterdam zelf heeft ook een eigen regeling voor de Oekraïners: de parkeerregeling. Auto's met een Oekraïens nummerbord mogen gratis parkeren in de stad, ook als deze wordt weggesleept hoeft de eigenaar geen bekeuring te betalen. De regeling geldt sinds het begin van de oorlog en is nog altijd van kracht.  Ook de landelijke regelingen gelden nog altijd, zoals het maandelijkse leefgeld. Dit leefgeld bestaat uit kleedgeld, eetgeld en een extra toelage. Maandelijks gaat dat minimaal om 280 euro, maximaal 384 euro. Op het moment dat een vluchteling aan het werk gaat in Nederland vervallen de regelingen rond het leefgeld.   Dat werken mag als Oekraïner zonder werkvergunning. Als Oekraïense werknemer heb je dan ook dezelfde rechten als de Nederlandse werknemer. Maar volgens de gemeente gaat dit soms mis en zijn er werkgevers die zich niet aan de regels houden. Zo zouden ze mensen voor minder dan het minimumloon laten werken. Derdelanders met een tijdelijke Oekraïense verblijfsvergunning mogen na 4 maart niet meer werken in Nederland. Dat mag alleen met een geldige verblijfsvergunning of een asielprocedure waarmee werken in Nederland is toegestaan.