Van 'domme koe' tot 'zwartje': medewerkers Amsterdams filmhuis gebukt onder jarenlange angstcultuur

Het filmhuis op het Amsterdamse Westergasterrein viert dit jaar haar 25-jarig jubileum, maar voor veel (oud-)medewerkers is er weinig reden tot feest. Zij spreken van een jarenlange angstcultuur, gecreëerd en in stand gehouden door directeur Alex de Ronde. Het is mei 2023 als een medewerker zich meldt bij Mores, het meldpunt voor ongewenste omgangsvormen in de podiumkunsten-, film- en televisiesector. Hij heeft hulp nodig. In de loop van vijf maanden kloppen nog eens zeven medewerkers aan. Hun verwoede pogingen om de jarenlange ‘giftige werksfeer’ bij het filmhuis in de kiem te smoren zijn op niets uitgedraaid. Het personeelsverloop is hoog en medewerkers zijn bang om zich uit te spreken. “Toen ik er kwam werken, zag ik een beetje bangige mensen, die weinig tegengeluid durfden te geven. Later merkte ik waarom: als je kritiek had, ging je er gewoon uit”, vertelt een oud-medewerker. Net als zijn collega’s wil hij anoniem blijven uit angst voor zijn carrière. Sommigen hebben bij vertrek een geheimhoudingsverklaring moeten tekenen, wat niet ongebruikelijk is bij een ontslagprocedure. Mores bundelt alle binnengekomen meldingen en neemt contact op met de Arbeidsinspectie. Die nodigt de groep (oud-)medewerkers op 15 januari 2024 uit op kantoor. Naar aanleiding van deze bijeenkomst besluit de Arbeidsinspectie een onderzoek in te stellen. Dat onderzoek is inmiddels afgerond, en Het Ketelhuis zegt aan de slag te zijn gegaan met een veranderproces. Van de aanwezige medewerkers werkt het grootste deel op dit moment niet meer bij Het Ketelhuis. Het merendeel is zelf weggegaan, met ziekteverlof of met een vaststellingsovereenkomst weggestuurd. “Ik deed ook sollicitatiegesprekken”, vertelt een oud-medewerker. “Het voelde alsof ik tussen twee vuren stond, want ik wilde eigenlijk tegen iedereen zeggen: ‘Ren weg, in godsnaam’." Een ander beschrijft hoe de mensen die hem hadden ingewerkt binnen “no time” weg waren: “Achteraf zeiden ze dat ze mij niet met alle problemen hadden willen belasten.” Angstige medewerkers die niet tegen Alex de Ronde (66) in durven gaan: het is een beeld dat de zes (oud-)medewerkers die AT5 voor dit artikel sprak herkennen. Zij werkten tussen 2015 en nu op het kantoor of in de horeca-afdeling van het filmhuis. Ze omschrijven De Ronde, die sinds januari 2000 directeur van Het Ketelhuis is, als charmant en op momenten vriendelijk, maar ook als manipulatief, dominant en narcistisch.  Doodstil Het Ketelhuis op het Westergasterrein bestaat uit het film- en horecagedeelte aan de ene kant van de Pazzanistraat en het kantoor daartegenover. Het onderscheidt zich door het grote aanbod aan Nederlandse films. Daarnaast worden jeugdfilms vertoond en is er een brede themaprogrammering, bijvoorbeeld rondom Duitse cinema en queerfilms. In het horecagedeelte kan het publiek ook een hapje eten.  Het horecapersoneel zit letterlijk op afstand van de directeur. De problemen doen zich voornamelijk voor aan de overkant van de straat, in het kleine kantoorgedeelte, waar ook het bureau van De Ronde staat. “Op kantoor was het doodstil”, vertelt een oud-medewerker. “Als je iets zei, kon je wat verkeerds zeggen. Ik ging met koppijn van de spanning naar huis. Hij heeft ook een tijdje een been gebroken, toen was hij een half jaar niet op kantoor. Dat was de beste tijd die we ooit gehad hebben.”  De voorbeelden zijn legio. Zo herinneren twee personen zich een incident met een oud-medewerkster, met wie De Ronde al een tijdje een conflict had: “Alex zei toen tegen haar: ‘Als het hier niets wordt, dan kan je altijd nog de prostitutie in.’” Een andere medewerker zou hij ‘domme koe’ hebben genoemd. Een ander vertelt over een collega wiens contract plots niets was verlengd: “Op de eerste dag zonder die persoon kwam Alex quasi-verbaasd het kantoor binnenlopen: ‘Hé, is X er niet vandaag?!’ Dat was zijn soort humor.” Tekst gaat verder onder de foto. Ook maakt De Ronde flauwe grapjes over hoe goed de werksfeer is: “Dan lachte hij: ‘Hier hebben we geen Matthijs van Nieuwkerk’. Ja, dat zeg jij, dacht ik dan.”  De horecamedewerkers, die op dagelijkse basis weinig met De Ronde van doen hebben, zijn over het algemeen blij met hun baan. Ze spreken van een hecht team en mensen die ‘de benen uit hun kont willen lopen’ voor het bedrijf. Toch zijn ook zij op hun hoede als De Ronde de straat oversteekt: “Als hij de foyer binnenkwam, kon je direct zien of hij een goede dag had. Zo niet, dan vermeed je hem.” Een andere medewerker beschrijft dat het verwarrend was als hij wel een gesprekje aanknoopte: “Je praatte dan maar mee, maar je was altijd op je hoede.” Burn-outs en shaming De doorloop op het kantoor is groot. Twee oud-medewerkers vertellen hoe in hun tijd alle kantoorpersoneel – naast De Ronde op dat moment vijf mensen – werd vervangen: “Ze werden ontslagen of hun contract werd niet verlengd. Een persoon stopte na twee maanden alweer.” Niet voor elke functie werd direct vervanging gevonden. Het zittende personeel kreeg in dat geval de openliggende taken toegeschoven, hoewel die niet binnen hun pakket vielen. “Toen de officemanager werd ontslagen zei Alex dat wij die taken er wel bij konden doen. Ik zei dat we het al te druk hadden, maar dat was zijn machtsmiddel: mensen te veel werk geven en ze vervolgens afrekenen dat ze de beloofde doelen niet konden halen”, aldus een oud-medewerker.  “Typisch beleid voor Alex”, noemt een ander het. “Mensen met taken opzadelen die niet tot hun functie behoorden, tot ze faalden of overwerkt raakten. En daar werd je dan op afgerekend.” Als voorbeeld noemen ze publiekelijke shaming op kantoor: “Dan zei hij: ‘Neem jij dit taakje maar weer over, want X kan het blijkbaar niet’.” Andere zaken die worden genoemd zijn mensen negeren of geen gedag meer zeggen. Ten minste één collega durft na zulke shamingsessies niet meer alleen met hem op kantoor te zijn. “Als Alex denkt dat je tegen hem bent, maakt hij het zo onprettig dat je vertrekt”, zegt een oud-medewerker. “Je zit al heel snel in een conflict met hem als je ergens anders over denkt. En dat kan maar één kant op gaan.” De Ronde zou met bijna iedere collega op kantoor wel een conflict hebben gehad. (Oud-)medewerkers die hun zorgen over De Ronde willen uiten bij adjunct-directeur Floortje Smit, die twee jaar geleden tot de directie toetrad, vangen bot: "Ze zou er voor het personeel moeten zijn, maar doet wat Alex haar opdraagt." Een ander: "Toen ik haar vertelde dat ik een onenigheid met Alex wilde bespreken zei ze: 'Doe maar niet, dan zit je niet meer in zijn kamp'." Talloze onderzoeken Het is niet de eerste keer dat medewerkers hun onvrede uiten over de managementstijl van De Ronde. De afgelopen jaren meldden zij zich meerdere malen bij de Raad van Toezicht (RvT) vanwege een gevoel van onveiligheid, machtsmisbruik en wanbeleid.  De vriendschapsrelatie die De Ronde met een aantal leden van de RvT onderhoudt, zorgt echter voor wantrouwen bij de medewerkers: “Voorzitter Monique van Schendelen is twee handen op een buik met Alex.”  Twee (oud-)medewerkers herinneren zich hoe ze tijdens de coronaperiode halverwege een personeelsbijeenkomst binnenviel en riep: ‘Jullie moeten wel beseffen op wat voor fijne plek jullie werken!’. De vergadering was belegd omdat onvrede onder het personeel was ontstaan, nadat De Ronde wilde dat zij gewerkte uren inleverden. Een ander herinnert zich hoe ze naar een medelid van de RvT verwijst met ‘dat zwartje’. Tekst gaat verder onder de foto. In 2021 vindt een extern onderzoek plaats, waarvoor achttien personeelsleden een vragenlijst moeten invullen. Daaruit komt naar voren dat zij het personeelsbeleid als ‘zeer zwak’ ervaren, dat er een nare sfeer heerst en dat meningsverschillen met De Ronde snel escaleren, “wat je je baan kan kosten”. Ondanks verzoeken aan de RvT krijgen de medewerkers het volledige rapport nooit in te zien.  Enquête Omdat medewerkers vinden dat er na het externe rapport niets verandert, kloppen ze in 2023 opnieuw bij de RvT aan. Een anonieme personeelstevredenheidsenquête wordt opgesteld, waarvan de antwoorden in handen zijn van AT5. De meeste horecamedewerkers hebben weinig contact met De Ronde en zijn positief over het werkklimaat aan hun kant van de straat (“Zolang je niet op kantoor werkt is ‘t top”). De antwoorden van de kantoorzijde zijn vernietigend. Een greep uit de enquêteantwoorden: “Er heerst nog steeds een door de directeur gecreëerde angstcultuur (...). Deze enquête is daarom ook een wassen neus omdat het al het kritische personeel inmiddels ontslagen of zelf weggegaan is.” “De persoon die mij leiding moet geven heeft een burn-out/long covid en de persoon die dat overneemt heeft het te druk. De directeur communiceert alleen via anderen met mij, zelfs als ik ernaast sta. Daarnaast zit de directeur zes meter van me af, want we werken op kantoor in één ruimte.”  "Er zijn in de afgelopen 4 jaar meerdere onderzoeken en gesprekken met en zonder mediator geweest waarbij een advies is gekomen dat de directeur geen managementtaken meer mag uitvoeren en geen leiding meer mag geven. De raad van toezicht heeft met deze informatie nog niks gedaan (...)." Een oud-medewerker beschrijft hoe De Ronde er, nadat hij de anonieme antwoorden van de enquête ontving, op gebrand was om uit te vinden welke medewerkers kritiek op hem hadden geleverd. Daar vraagt hij ook het kantoorpersoneel over uit. Ook met dit onderzoek gebeurt volgens de oud-medewerkers niets. Tekst gaat verder onder de reactie van de directeur-bestuurder: Uren inleveren Hoewel het filmhuis overheidssteun ontvangt, worden de vaste medewerkers van Het Ketelhuis tijdens de coronaperiode gevraagd om drie weken aan overuren in te leveren. Een aantal vraagt daarop tevergeefs naar specificaties over de financiële situatie om een inschatting van de noodzaak te maken: “Ik wilde weten hoe het er financieel voor stond, maar daar is Alex nooit op teruggekomen.”  Personeel dat blijft weigeren uren in te leveren kan mailtjes met een dreigende toon verwachten. Deze zijn ook ingezien door AT5. Bij één medewerker leidt dit uiteindelijk tot ontslag, een ander besluit naar aanleiding van dit conflict zelf om te vertrekken. Verschillende medewerkers zeggen onder druk alsnog akkoord te zijn gegaan met de urenaftrek, omdat hen duidelijk werd dat ze anders niet terug hoefden te komen: “Hij zou toch nooit opgeven.” Een ander zegt: “Ik was moe van de strijd, ik wilde aan mijn gezondheid denken.” “Mensen waren vaak ineens weg. ‘Met wederzijdse instemming’, werd dan gezegd, maar iedereen wist dat dat niet waar was”, aldus een oud-medewerker. Meerdere medewerkers herkennen het beeld dat De Ronde bij een onenigheid vaak wegloopt en dreigt met een vaststellingsovereenkomst (een overeenkomst om het contract te beëindigen, red.): “Alex was constant gericht op het vertonen van destructief gedrag naar medewerkers toe. Als ze een probleem aankaartten, belegde hij een vergadering en zei hij: ‘Als je het er niet mee eens bent kun je een vaststellingsovereenkomst tekenen.’”  Verschillende personen laten weten na een meningsverschil een vaststellingsovereenkomst in de mail te hebben gekregen. Mails over deze conflicten zijn ingezien door AT5. De medewerkers zeggen daarvoor nooit klachten over hun functioneren te hebben gehad. “Ik moest lachen toen ik de vaststellingsovereenkomst in de mail kreeg; ik had het daarvoor al bij anderen gezien.”  Dubbel gevoel De (oud-)medewerkers zeggen zich stuk voor stuk machteloos te hebben gevoeld bij het aankaarten van misstanden: "Na zoveel incidenten en meerdere onderzoeken lijkt er bij Het Ketelhuis nooit iets te kunnen veranderen." De Ronde heeft al aangekondigd dat hij volgend jaar februari, op zijn 67e verjaardag, met pensioen zal gaan. Hij wordt dan hoogstwaarschijnlijk opgevolgd door adjunct-directeur Floortje Smit. "Met onze meldingen bij Mores en de Arbeidsinspectie hopen we vooral te bereiken dat Alex en de Raad van Toezicht eens verantwoording afleggen", aldus een oud-medewerker. De meeste oud-medewerkers kijken met een dubbel gevoel terug op hun tijd in Het Ketelhuis. Ze missen de gezelligheid met hun collega’s, maar tegelijkertijd zijn de gebeurtenissen hen niet in de koude kleren gaan zitten. Het steekt dat tot op de dag van vandaag alles bij het oude lijkt te blijven: “Ik kwam laatst een collega tegen die met een conflict was weggegaan”, zegt een oud-medewerker. “Toen ik Het Ketelhuis noemde begon ze spontaan te huilen.”