Van kerk naar moskee: de succesvolle metamorfose van De Zaaier in Amsterdam

In het programma De Verdwenen Stad gaan we iedere keer naar een andere plek in Amsterdam om te kijken hoe die in de loop van de tijd is veranderd. Deze keer zijn we op de Rozengracht. Hier stond De Zaaier. Eind jaren zestig werd het kerkgebouw door het bisdom in de verkoop gedaan. Inmiddels is het als moskee in gebruik genomen, maar met respect voor het katholieke verleden.  De Heilige Ignatius, beter bekend als De Zaaier, is een blikvanger aan de Amsterdamse Rozengracht. De katholieke kerk werd in 1929 opgeleverd en dankt zijn naam aan het pakhuis De Sayer aan de Keizersgracht, waar ooit een schuilkerk zat met dezelfde naam. Het kerkgebouw werd neergezet om vanuit hier het zendingswerk te coördineren voor de Jordaan. Het werd geen groot succes. Amper veertig jaar later besloot het Bisdom om de kerk, wegens gebrek aan belangstelling, weer van de hand te doen. De Zaaier was niet de enige kerk die werd opgedoekt. In dezelfde tijd sloten maar liefst zeven katholieke kerken in de binnenstad hun deuren.  Tapijthal Na de verkoop kwam het kerkgebouw in commerciële handen. Waar ooit de gelovigen samen kwamen kon je nu terecht voor een kamerbreed tapijt of een partij tapijttegels. Later nam een handelaar in muziekinstrumenten er zijn intrek, zij het niet voor lang. Na een paar maanden in een gebouw met een lekkend dak, besloot ook hij te vertrekken.   Tekst gaat door onder de foto. Moskee Begin jaren tachtig werd De Zaaier aangekocht door de Turkse moslimgemeenschap. Zij besloot het gebouw weer in oude glorie te herstellen en geschikt te maken als moskee. Mehmet Yamali van de Fatih Moskee neemt ons mee naar binnen. In de gang hangen foto's van het gebouw door de jaren heen. Ook van toen het een muziekhandel was. "Je kunt zien dat hier al de banken waren weggehaald. De muren zijn allemaal gepleisterd. Er was ook een verlaagd plafond, waardoor je de glas-in-loodramen niet meer kon zien." Nadat het gebouw was overgenomen door de moslimgemeenschap werd begonnen met het herstel. "Het eerste wat werd gedaan is het verwijderen van het pleisterwerk, zodat we de bakstenen weer terug konden zien", vertelt Yamali.  Alle details van het oorspronkelijke kerkgebouw werden weer hersteld.  Tekst gaat door onder de foto Als we de gebedsruimte zijn ingaan - eerst moeten onze schoenen uit - valt direct op wat een werk het moet zijn geweest om alles zo te krijgen zoals het nu is. Maar het resultaat is verbluffend. Je ziet meteen met wat voor zorg en liefde het gebouw is gerestaureerd. Dan komt de vraag op: hoe maak je van een katholieke kerk een moskee? "Eigenlijk zijn er maar een paar richtlijnen waaraan een moskee moet voldoen", legt Mehmet Yamali uit. "Ten eerste moet de gebedsrichting kloppen. Daarom hebben we de oorspronkelijke ingang moeten sluiten. Ten tweede: de plek waar je het gebed doet moet schoon zijn. Dat is ook de reden dat we onze schoenen uitdoen. En als derde: er mogen geen afbeeldingen zijn in de richting van waar je het gebed uitvoert."    Gebedsrichting Wat opvalt, is dat de gebedsrichting is veranderd. Waar ooit de kerkgangers naar binnenkwamen is de muur nu dichtgemaakt. Het is de plek waar de imam voorgaat in het gebed. "Moslims zijn verplicht om in de richting van de Kaäba te bidden", vertelt imam Kemal Gözütok. "De Kaäba is dat kubusachtige gebouw in de stad Mekkka. In de Koran wordt duidelijk vermeld dat dat de gebedsrichting is. Als je in Nederland bent is dat zuidoost. Dus de deur is weggehaald en er is een nis gekomen die in het Arabisch mihrab heet." Tabernakel Waar het katholieke altaar was, is nu een privéruimte voor de vrouwen. Maar dat is het wat betreft de veranderingen. Veel van de oorspronkelijke kerk is nog steeds zoals het ooit was. Zelfs de boorgaten en ophanging van de heilige beelden en de afbeeldingen van de lijdensweg van Jezus zijn na de restauratie zichtbaar gebleven. Zo ook de versieringen aan het plafond.  "Die versieringen staan symbool voor het tabernakel van Mozes. In het Oude Testament staat dat God opdracht gaf om een kist te maken. Nadat de kist was gebruikt, moest ie op een plek opgeborgen worden. Maar dat kon niet op zomaar een plek, omdat het een kist was met speciale krachten. Ze moesten van dierenhuiden een soort tent maken. Daar moest het tabernakel in worden gezet. Dat was het heiligste van het heiligste. De plafondtekeningen stellen de knopen voor waarmee de dierenhuiden aan elkaar zijn vastgemaakt." De plafondversieringen konden volgens Mehmet Yamali gewoon blijven, want "wat het moskee-zijn niet schaadt, kan gewoon blijven. Wij vinden het een mooie versiering. Het past ook bij ons, want wij accepteren Mozes ook als profeet. En het hele verhaal van het tabernakel accepteren wij ook." Kijk hier voor meer afleveringen van De Verdwenen Stad Amsterdam Afleveringen van De Verdwenen Stad Alkmaar vind je hier