Zorgen over toename antisemitisme: "Tijd dat we met de samenleving antwoord geven"

Het aantal meldingen van antisemitisme is landelijk verdubbeld. Dat blijkt uit cijfers bij de regionale meldpunten van discriminatie.nl. Veel incidenten gebeuren in Amsterdam, vertelt Eddo Verdoner, Nationaal Coördinator Antisemitismebestrijding (NCAB). Hij luidt daarom de noodklok. In 2023 kwamen er 156 meldingen binnen bij de meldpunten. Het jaar ervoor was het 69. "Dan is het tijd dat we met de samenleving antwoord geven", stelt Verdoner. Hij geeft met het NCAB advies over antisemitismebestrijding aan het Ministerie van Justitie. 'Grootte en intensiteit ongekend' De grootste toename in het aantal meldingen is te zien na 7 oktober, toen Hamas een grootschalige aanval opende op Israël, wat eindigde in een enorm bloedbad aan de Israëlische kant. Israël reageerde hierop met onder andere bombardementen, ook met desastreuze gevolgen. "Je ziet dat als het Israëlisch-Palestijns conflict oplaait, dat er ook een toename in het aantal meldingen van antisemitisme is." Dat het dit jaar dus zou toenemen, had de coördinator al verwacht. "Maar de grootte en intensiteit ervan is ongekend." Verdoner vertelt dat er ongeveer 40 duizend Joden in Nederland wonen, waarvan ongeveer 20 duizend in Amsterdam. "Veel incidenten waarvan wij signaal hebben gekregen, vinden plaats in Amsterdam. Zo hebben we een sessie georganiseerd voor ouders wiens kinderen problemen ervaarden." Wat eruit die sessie komt, blijkt schokkend. Verdoner ziet ouders in tranen. "Een van die kinderen kreeg van jongetjes in een appgroep te horen: wat jouw volk doet is verschrikkelijk, we gaan je pakken en de volgende keer dat je naar school komt, gebeurt je wat. Er werden foto's van wapens meegestuurd. Dat jongetje van negen jaar oud is niet meer naar school gegaan." Een tweede voorbeeld is van twee kinderen op dezelfde school die ook gepest worden. "Tegen beide ouders had de directie gezegd: 'het is beter als je een andere school zoekt'. Dat vond ik echt een teken aan de wand." De gebeurtenissen van 7 oktober hebben een gevoel versterkt bij de Joodse Amsterdammers dat al langer leefde, zegt Verdoner. "Er zijn al allerlei veiligheidsmaatregelen nodig rondom hele normale dingen, zoals een lagere of middelbare school. Dat heeft al heel veel impact, als je elke dag langs die maatregelen moet." Verdoner bedoelt bijvoorbeeld de Koninklijke marechaussee, de hekken en camerabewaking rondom Joodse scholen. "Dat weet je dat iemand het op je gemunt heeft." Alle maatregelen en trends die al zichtbaar waren voordat het conflict in het Midden-Oosten weer groot in het nieuws kwam, samen met het oplopend aantal meldingen, zorgt ervoor dat de Joodse gemeenschap zich nu iets afvraagt. "Ze denken: waar gaat het naartoe?", zegt Verdoner. "En ze willen dat er een stevig statement komt." Niet alleen statements vanuit de politiek zijn volgens het NCAB belangrijk. Er moet ook concreet wat gebeuren. Volgens het NCAB moet dat gebeuren op drie verschillende aspecten. Strafrechtelijk, educatief en op het gebied van herdenken en vieren van het Joodse leven. Strafvervolging Volgens Verdoner lopen sommige wetten achter. "We merken heel erg dat ons strafsysteem nog heel erg gericht is op wat er in de fysieke ruimte gebeurt. Als iemand een poster ophangt met een antisemitische tekst, wordt iemand daarop vervolgd. Maar op internet zijn het opeens miljoenen posters. Een veroordeling daarvoor gebeurt veel te weinig." Educatie Een tweede punt is educatie. "Verdoner is bezig om samen met de gemeente Amsterdam een steunpunt voor Amsterdamse docenten. Hier zouden ze bijvoorbeeld terechtkunnen voor nieuw lesmateriaal, gastsprekers en om hulp te krijgen met het organiseren van reisjes naar herinneringsplekken. "Heel veel antisemitisme komt voort uit samenzweringstheorieën. Sommige complotten gaan over de Holocaust, dat het nep zou zijn. Een reis naar een herdenkingsplek helpt om kinderen uit de online desinformatie te trekken en te laten zien: hier is het gebeurd. In Amsterdam, om de hoek bij jouw school." Het steunpunt moet later dit jaar gelanceerd worden. Herdenken en vieren Een derde punt van aandacht is het blijven herdenken van de Holocaust en het vieren Joods leven. "Onbekend maakt onbemind. De kans dat je iemand tegenkomt die Joods is, is klein, omdat er nog weinig joden zijn. Dat versterkt de kans op discriminatie, omdat je mensen niet kent. Kennismaken met joods leven is een werkend antigif tegen antisemitisme. Dat kan op allerlei manieren, zoals via festivals, doordat stadsbestuurders naar Joodse feestdagen gaan, door aandacht in lokale media. Daarmee maak je het normaal om Joods te zijn en dat verhoogt de acceptatie en vermindert antisemitisme."